در اواخر سال ۲۰۱۹، مؤسسه فرهنگی مستقر در تفلیس، یعنی کاخ هنری تفلیس، در فهرست موزههای اروپایی نامزد دریافت جایزه EMYA برای ۲۰۲۰ قرار گرفت. این جایزه که از سوی European Museum Forum (EMF) تحت نظارت Council of Europe اعطا میشود، به موزههایی تعلق میگیرد که نوآوری، کیفیت عمومی، تأثیر اجتماعی و فرهنگی برجسته دارند.
در این دوره، ۶۱ مؤسسه موزه از سراسر اروپا در فهرست نامزدها بودند. زمان برگزاری مراسم اعطای جوایز، ماه مه سال ۲۰۲۰ در موزه ملی ولز (کاردیف) اعلام شده بود.
کاخ هنری تفلیس پس از بازسازی مهمی که در سال ۲۰۱۴ انجام شد، واجد شرایط این نامزدی شده است. ساختمان این موزه در خیابان لا کارگارتلی شماره ۶ (Kargareteli Str. 6) واقع شده و به جهت معماری خاص و پیشینه تاریخیاش یک نقطه قابل توجه در شهر تفلیس محسوب میشود.
بنای آن در قرن نوزدهم به دستور شاهزاده آلمانی کنستانتین اولدنبورگ (يا «کنستانتین اولدنبرگ») به عنوان هدیهای برای زن گرجیاش، آگرافینا جاپاریدزه، ساخته شده است. معمار آن «پل اِسترِن» (Paul Stern) بوده که در تفلیس بناهای دیگری نیز طراحی کرده است و سبک بنا بهعنوان نمونه کامل معماری گوتیک – اسلامی ذکر شده است. در داخل موزه، آثاری از مینیاتورهای فارسی قرن شانزدهم، حکاکیهای فرانسوی، آثار نقاشان گرجی قرن بیستم، لباس های سینمای محلی، تولیدات سِحنهای و نمایشگاههای نساجی به نمایش درآمده است.
کاخ هنری تفلیس جواهری تاریخی در قلب گرجستان
کاخ هنری تفلیس (Art Palace of Georgia) یک موزه فرهنگی مهم در تفلیس، گرجستان است که در کاخی تاریخی ساخته شده و پس از بازسازی در سال ۲۰۱۴، مجموعهای غنی از آثار هنری، مینیاتورهای فارسی، حکاکیهای اروپایی، نقاشیهای گرجی و لباسهای سینمای محلی را به نمایش میگذارد. این کاخ به دستور شاهزاده آلمانی کنستانتین اولدنبورگ به عنوان هدیهای عاشقانه برای زن گرجیاش ساخته شد و سبک معماری آن ترکیبی از گوتیک و اسلامی است. این موزه در سال ۲۰۲۰ به عنوان یکی از نامزدهای جایزه معتبر «موزه سال اروپا» (EMYA) انتخاب شد.
کاخ هنری تفلیس
تاریخچه و اهمیت موزه
برای درک بهتر ارزش این نامزدی، لازم است نگاهی به پیشینه موزه و ساختمان آن داشته باشیم:
ساختمان و پیشینه
کاخ هنری تفلیس که اکنون تحت عنوان رسمی «موزه تاریخ فرهنگی گرجستان – Art Palace of Georgia – Museum of Cultural History» شناخته میشود، در محل کاخی قدیمی ساخته شده است. طرح این کاخ از معمار پل اِسترِن است، فردی با شهرت در طراحی بناهای قرن نوزدهم تفلیس. سبک بنا ترکیبی از گوتیک و اسلامی توصیف شده است.
این کاخ هدیهای عاشقانه بوده به معنای واقعی: شاهزاده آلمانی این بنا را به آگرافینا جاپاریدزه زن گرجیاش تقدیم کرد. داستان عاشقانه این بنا، یکی از جنبههای جذاب آن است.
تبدیل شدن به موزه و بازسازی
پس از دورههای مختلف، ساختمان در سالهای بعد به موزه تبدیل شد و یکی از مراکز فرهنگی مهم تفلیس به شمار میرود. پس از بازسازی بزرگ در سال ۲۰۱۴، فضا بهروزرسانی شد تا امکان نمایش معاصر تر و جذب بازدیدکننده بیشتر فراهم شود.
مجموعههای موزه
در داخل موزه، مجموعههای غنی و متنوعی یافت میشود:
-
مینیاتورهای فارسی قرن شانزدهم
-
حکاکیهای فرانسوی
-
آثار نقاشان گرجی قرن بیستم
-
لباسها و صحنههای سینمای محلی
-
سالنهای نساجی و تولیدات مرتبط با نساجی
این تنوع نشاندهنده آن است که موزه تنها یک موزه هنر محض نیست، بلکه مکانی برای هنر، فرهنگ، سینما، تئاتر، موسیقی و تاریخ اجتماعی گرجستان است.
جایزه EMYA و اهمیت آن برای کاخ هنری تفلیس
کاخ هنری تفلیس در سال ۲۰۲۰ به عنوان نامزد جایزه موزه سال اروپا (EMYA) معرفی شد، جایزهای معتبر که به موزههای نوآور و تأثیرگذار در اروپا تعلق میگیرد. این نامزدی اعتبار بینالمللی موزه را افزایش میدهد، بازدیدکنندگان خارجی را جذب میکند و نشاندهنده موفقیت کاخ در ترکیب میراث تاریخی با استانداردهای مدرن موزهداری است.
برای درک ارزش این نامزدی، باید بدانیم که جایزه EMYA چیست و چرا اهمیت دارد.
تعریف و پیشینه
جایزه «موزه سال اروپا» (European Museum of the Year Award – EMYA) در سال ۱۹۷۷ آغاز شده است، تحت نظارت شورای اروپا.
این جایزه توسط انجمن اروپا برای موزهها (European Museum Forum) سازماندهی میشود و هدف آن شناخت موزههایی است که در زمینههایی چون ابداع در نمایش، مشارکت عمومی، کیفیت خدمات، تعامل با جامعه و ترویج میراث فرهنگی برتر عمل کردهاند.
فرآیند انتخاب جایزه EMYA
فرآیند ارزیابی شامل ارزیابی مدارک، بازدید گروه داوران از موزهها، ارائه گزارش، و سپس انتخاب نهایی در نشست سالانه است.
در سال ۲۰۲۰، رکوردی ثبت شد و ۶۱ موزه نامزد شدند.
جایزه EMYA چرا اهمیت دارد؟
-
این جایزه به عنوان «معتبرترین جایزه موزه در اروپا» شناخته میشود. (بر اساس منابع مطبوعاتی)
-
انتخاب شدن به عنوان نامزد یا برنده به موزهها اعتبار بینالمللی میدهد، بازدیدکنندگان بیشتری جذب میشود و فرصتهای همکاری فرهنگی بینالمللی افزایش مییابد.
-
برای موزههای کشورهای کوچکتر یا در حال توسعه، مانند گرجستان، این نوع نامزدی میتواند مهم باشد برای معرفی فرهنگ ملیشان به عرصه اروپا و جهان.
چرا این موزه؟ چه ویژگیهایی آن را برجسته میکند؟
چند جنبه متفاوت میتوان بررسی کرد:
معماری و مکان
ساختمان کاخ، با پیشینه عاشقانه، طراحی معماری قابل توجه و موقعیت در یکی از محلات تاریخی تفلیس، خود به عنوان بخشی از تجربه بازدیدکننده عمل میکند. معماری گوتیک-اسلامی آن، فضای متفاوتی نسبت به موزههای معمول اروپایی ایجاد میکند.
مجموعهها و تنوع فرهنگی
ترکیب آثار ایران، فرانسه و گرجستان، لباسهای سینمایی، تولیدات صحنهای، نساجی، و نمایشهای تاریخی، نشاندهنده تأکید بر میراث فرهنگی گرجستان در بستر اروپایی است. این تنوع میتواند یکی از نکات قوت اعلام شده برای نامزد شدن به این جایزه باشد.
بازسازی و نوسازی
کاخ هنری پس از بازسازی مهم در سال ۲۰۱۴، توانست خود را با استانداردهای جدید موزهداری همسو کند: فضاهای جدید، نمایشهای بروزتر، تعامل بهتر با مخاطبان. این نوسازی بخشی از شرایط نامزدی بوده است.
نقش فرهنگی-اجتماعی
موزههای موفق امروز دیگر فقط محل نمایش آثار نیستند؛ آنها فضای تعامل، آموزش، مشارکت عمومی، و بازخوانی میراث برای نسل امروز هستند. نامزدی این موزه میتواند نشان دهد که کاخ هنری تفلیس در این مسیر حرکت کرده است.
تأثیرات احتمالی برای گرجستان و منطقه
انتخاب این موزه به عنوان نامزد EMYA، برای گرجستان و منطقه قفقاز چند اثر مثبت میتواند داشته باشد:
-
افزایش دیده شدن بینالمللی: این نامزدی توجه جامعه موزهداری اروپا را به گرجستان جلب میکند؛ میتواند برای گردشگری فرهنگی نیز تأثیرگذار باشد.
-
تقویت حمایت از میراث فرهنگی: وقتی موزههای محلی وارد چنین جوایزی میشوند، ممکن است حمایتهای دولتی و خصوصی برای بازسازی، توسعه و آموزش بیشتر شود.
-
ترغیب نوآوری: موزههای دیگر منطقه ممکن است الهام بگیرند تا نمایشهای خود را بهروز کنند، همکاری بینالمللی ایجاد کنند و تجربه بازدیدکننده را ارتقا دهند.
-
پیوند فرهنگ و هویت با اروپا: برای کشوری مانند گرجستان که در مسیر گسترش روابط فرهنگی و سیاسی با اروپا است، موقعیت این موزه بهعنوان نامزد میتواند نمادی باشد از اینکه فرهنگ گرجستان هم بخشی از میراث بزرگتر اروپایی محسوب میشود.
مقایسه با دیگر نامزدها و موزههای اروپایی
کاخ هنری تفلیس در میان ۶۱ نامزد جایزه موزه سال اروپا (EMYA) ۲۰۲۰ قرار گرفت و توانست با موزههای مطرح اروپایی همرده شود. مزیت اصلی آن معماری تاریخی، بازسازی ۲۰۱۴ و مجموعههای متنوع فرهنگی و هنری است، اما در مقایسه با برخی موزههای غرب اروپا هنوز از نظر منابع، فناوری نمایش و دیده شدن بینالمللی فاصله دارد. این نامزدی فرصت ارزشمندی برای ارتقای شهرت بینالمللی، جذب بازدیدکننده و توسعه همکاریهای فرهنگی است.
در دوره نامزدی سال ۲۰۲۰، موزههایی از سوئیس تا اسکاتلند نیز در فهرست نامزدها بودند. از جمله موزه Hexenmuseum سوئیس و V&A Dundee که اولین موزه طراحی اسکاتلند است.
این مقایسه نشان میدهد که کاخ هنری تفلیس وارد فضایی شده است که در آن موزههای نوآور اروپایی حضور دارند. این میتواند انگیزهای برای ارتقای سطح فعالیت موزههای منطقه باشد.
کاخ هنری تفلیس در میان نامزدهای برجسته جایزه موزه سال اروپا
چالشها و نکاتی برای آینده
اگرچه نامزدی موفقیت مهمی است، اما برای تبدیل آن به تأثیر بلندمدت، باید برخی نکات مورد توجه قرار گیرد:
-
پایداری مالی و مدیریتی: موزه برای بهره برداری بهینه از این اعتبار باید منابع مالی، نیروی انسانی و برنامهریزی مستمر داشته باشد تا نمایشها و خدماتش را بهبود دهد.
-
جذب مخاطب بینالمللی: بهکارگیری زبانهای متعدد، تبلیغات در سطح بینالمللی، ایجاد بازدیدکنندگان خارجی و همکاری با موزههای دیگر میتواند کمک کند.
-
رقابت با موزههای بزرگتر: موزههای اروپایی با بودجههای بزرگتر و زیرساختهای پیشرفتهتر حضور دارند؛ موزههای کوچکتر باید نقطه تمایز خود را روشن کنند، مثلاً تمرکز بر میراث محلی، مشارکت جامعه، یا نوآوری در نمایش و فناوری.
-
تداوم نوآوری: صرف نامزدی کافی نیست؛ موزه باید دائماً خود را بهروز کند، مخاطب جدید جذب کند و خدمات خلاقانه ارائه دهد تا در سالهای آینده باز هم در رقابتها حضور داشته باشد.
سخن پایانی
نامزدی کاخ هنری تفلیس برای جایزه EMYA ۲۰۲۰، نه فقط موفقیت یک موزه است، بلکه لحظهای مهم برای گرجستان و عرصه میراث فرهنگی کشور بهشمار میآید. این موضوع، نمادی از تعلق فرهنگی گرجستان به فضای گستردهتری از اروپا، و فرصتی برای بهروزرسانی، دیده شدن بیشتر و ارتباط جهانیشدن فرهنگی است.
