تفلیس – نخستین نقشه مصور و جامع از تنوع زیستی منطقه قفقاز جنوبی روز شنبه در موزه ملی گرجستان واقع در خیابان رستاولی تفلیس رونمایی شد؛ اقدامی که نقطهعطفی در شناخت و حفاظت از منابع طبیعی یکی از غنیترین مناطق زیستمحیطی جهان بهشمار میرود.
این نقشه که حاصل همکاری چندین نهاد بینالمللی از جمله انجمن آلمانی همکاری بینالمللی (GIZ)، مجله نشنال جئوگرافیک و موزه ملی گرجستان است، در چارچوب جشنواره بینالمللی علوم و نوآوری تفلیس معرفی شد. جشنوارهای که از ۱۶ سپتامبر آغاز شده و هدف آن گسترش آگاهی عمومی نسبت به نقش علم، فناوری و پایداری محیطزیست در توسعه منطقهای است.
چشمانداز تازهای از تنوع زیستی قفقاز جنوبی
نقشه تازه رونماییشده، نخستین تلاش نظاممند برای نمایش بصری اکوسیستمهای پیچیده و منحصر بهفرد قفقاز جنوبی است؛ منطقهای که شامل سه کشور ارمنستان، جمهوری آذربایجان و گرجستان میشود. این منطقه در میان دریای سیاه و دریای خزر قرار گرفته و از نظر زیستمحیطی یکی از مراکز اصلی تنوع زیستی در نیمکره شمالی بهشمار میرود.
براساس ارزیابیهای بینالمللی، قفقاز جنوبی محل زندگی بیش از ۶,۵۰۰ گونه گیاهی است که نزدیک به ۲۵ درصد آنها بومزاد (Endemic) محسوب میشوند و تنها در این منطقه یافت میشوند. همچنین گونههای نادری از پستانداران، پرندگان و خزندگان مانند پلنگ قفقازی، بز کوهی شرقی، خرس قهوهای قفقاز و شاهین سرخ در این ناحیه زیست میکنند.
هدف از تهیه این نقشه، مستندسازی این تنوع ارزشمند و ارائه ابزاری برای تصمیمگیرندگان، پژوهشگران و عموم مردم جهت درک بهتر اهمیت حفاظت از زیستبومهای محلی است.
منبع:agenda.ge
مشارکت بینالمللی برای حفاظت از طبیعت
این پروژه بخشی از برنامهی بزرگتر «مدیریت یکپارچه تنوع زیستی قفقاز جنوبی» (IBiS) است که از سال ۲۰۱۵ توسط سازمان GIZ و با حمایت مالی دولت آلمان در سه کشور منطقه اجرا میشود. مأموریت این برنامه تقویت ظرفیتهای ملی برای حفاظت از تنوع زیستی، مدیریت پایدار منابع طبیعی و ترویج همکاریهای فرامرزی در زمینه محیطزیست است.
نماینده GIZ در گرجستان در مراسم رونمایی گفت:
«تنوع زیستی قفقاز نهتنها یک میراث طبیعی بیبدیل است، بلکه بخش جداییناپذیر از امنیت زیستمحیطی، اقتصادی و اجتماعی مردم این منطقه محسوب میشود. همکاری میان دولتها، جامعه مدنی و بخش خصوصی برای حفظ این سرمایه طبیعی ضروری است.»
سازمان GIZ از سال ۲۰۰۸ در پروژههای متعددی در گرجستان فعال بوده و برنامه IBiS را بهویژه در استان کاختی در شرق کشور اجرا کرده است؛ منطقهای که بهدلیل جنگلها و مراتع طبیعیاش از نقاط کلیدی تنوع زیستی در کشور به شمار میرود.
محتوای نقشه و ویژگیهای آن
نسخه رونماییشده نقشه شامل دو قالب است: نسخه چاپی که در موزه به نمایش درآمده و نسخه دیجیتالی که بهطور مستمر بهروزرسانی خواهد شد و به دو زبان انگلیسی و گرجی در دسترس عموم قرار میگیرد.
در این نقشه، محدودههای کلیدی حفاظتشده، زیستگاههای گونههای نادر و مسیرهای مهاجرتی حیوانات بهصورت گرافیکی مشخص شدهاند. علاوه بر این، توضیحات علمی درباره ساختار اکوسیستمها، وضعیت فعلی پوشش گیاهی و تهدیدات محیطی همچون تغییر اقلیم، جنگلزدایی و بهرهبرداری بیش از حد از منابع طبیعی درج شده است.
به گفته کارشناسان، چنین نقشهای میتواند به دولتها و نهادهای محلی در برنامهریزی برای حفاظت از منابع طبیعی، طراحی مناطق حفاظتشده جدید و تعیین اولویتهای تحقیقاتی کمک کند.
چالشهای زیستمحیطی منطقه
قفقاز جنوبی با وجود غنای طبیعی خود، با مجموعهای از تهدیدات پیچیده روبهرو است. از جمله مهمترین چالشها میتوان به کاهش سطح جنگلها، فرسایش خاک، آلودگی رودخانهها، تغییرات اقلیمی و رشد سریع شهرنشینی اشاره کرد.
بر اساس گزارش «برنامه محیط زیست سازمان ملل» (UNEP)، در سه دهه گذشته مساحت جنگلهای قفقاز حدود ۲۰ درصد کاهش یافته است. این امر نهتنها زیستگاه گونههای نادر را تهدید میکند، بلکه تعادل اکولوژیکی و منابع آب منطقه را نیز در معرض خطر قرار داده است.
علاوه بر این، نبود آگاهی عمومی درباره ارزش خدمات اکوسیستم، کمبود هماهنگی میان بخشهای مختلف دولتی، و رقابت منافع اقتصادی در زمینههایی مانند جنگلداری و کشاورزی از موانع اصلی در مسیر حفاظت مؤثر از طبیعت در منطقه عنوان میشود.
نقش علم و آموزش در حفاظت از محیط زیست
رونمایی از نقشه تنوع زیستی در قالب جشنواره بینالمللی علوم و نوآوری خود نشاندهندهی پیوند میان علم، آموزش و حفاظت محیطزیست است. این جشنواره با هدف ارتقای سطح سواد علمی شهروندان و تشویق نسل جوان به مشارکت در پروژههای زیستمحیطی برگزار میشود.
به گفته برگزارکنندگان، یکی از اهداف اصلی انتشار عمومی نقشه این است که دانشآموزان، دانشگاهیان و حتی گردشگران بتوانند با شناخت بهتر از تنوع زیستی منطقه، رفتار مسئولانهتری نسبت به طبیعت داشته باشند.
نماینده مجله نشنال جئوگرافیک در سخنرانی خود گفت:
«ما باور داریم که آگاهی نخستین گام برای حفاظت است. وقتی مردم بدانند چه گنجینهای در اطرافشان وجود دارد، انگیزه بیشتری برای نگهداری از آن خواهند داشت.»
قفقاز جنوبی؛ پل میان طبیعت و فرهنگ
قفقاز جنوبی نهفقط از نظر زیستمحیطی بلکه از نظر فرهنگی نیز منطقهای منحصربهفرد است. این سرزمین که در چهارراه تمدنهای اروپا و آسیا قرار گرفته، همواره محل تلاقی انسان و طبیعت بوده است. در طول تاریخ، معیشت مردم منطقه – از دامداری و کشاورزی تا صنایع دستی و گردشگری – بهشدت با منابع طبیعی گره خورده است.
در دهههای اخیر، رشد گردشگری اکولوژیک (Eco-tourism) در گرجستان و ارمنستان، توجه جهانی را به طبیعت بکر قفقاز جلب کرده است. مقامات امیدوارند که نقشه جدید بتواند ابزار مفیدی برای توسعه پایدار این صنعت باشد؛ بهگونهای که بازدیدکنندگان ضمن لذت بردن از چشماندازهای طبیعی، به حفظ محیط زیست نیز کمک کنند.
نگاهی به آینده
رونمایی از نقشه تنوع زیستی قفقاز جنوبی تنها یک گام از مسیر طولانی حفاظت از محیط زیست در این منطقه است. کارشناسان تأکید دارند که استمرار موفقیت چنین طرحهایی به همکاری مستمر میان دولتها، نهادهای علمی، جوامع محلی و سازمانهای بینالمللی بستگی دارد.
در پایان مراسم، مسئولان موزه ملی گرجستان اعلام کردند که نسخه دیجیتالی نقشه در وبسایت رسمی موزه در دسترس عموم قرار خواهد گرفت و کاربران میتوانند با افزودن دادههای جدید، به بهروزرسانی آن کمک کنند.
با این اقدام، قفقاز جنوبی گامی مهم در جهت مستندسازی و حفاظت از سرمایههای طبیعی خود برداشته است. نقشه جدید نهتنها تصویری زیبا از تنوع زیستی منطقه ارائه میدهد، بلکه یادآور مسئولیت مشترک همه انسانها در حفظ این میراث جهانی است — میراثی که برای آیندهی پایدار زمین حیاتی است.
اقامت گرجستان | سرمایه گذاری در گرجستان | خرید ملک در گرجستان | مهاجرت به گرجستان
